| Artykuł |
Tulkun (nazwa Na'vi) – ogromnych rozmiarów stworzenie morskie zamieszkujące Pandorę, o inteligencji bliskiej lub nawet przewyższającej ludzką. Na'vi z morskich plemion takich jak Metkayina traktują tulkuny jak braci i siostry, z kolei ludzcy łowcy upatrzyli w nich źródło amrity, wartościowej substancji zatrzymującej proces starzenia.
Anatomia[]
Stworzenie jest odpowiednikiem ziemskiego wieloryba. Jego ciało osiąga ponad 90 m długości, przy czym samce są bardziej masywne (i prawdopodobnie nieco większe) od samic. Ciało pokryte jest grubym pancerzem, który jest zarazem elastyczny i niezwykle wytrzymały. Zwykle ma on barwę szarą w różnych odcieniach, choć szczegółowe ubarwienie i wzory są indywidualne dla każdego osobnika. Wierzch ciała jest ciemniejszy, zaś podbrzusze jaśniejsze, co kamufluje zwierzę odpowiednio na tle dna morskiego i oświetlonej powierzchni. Wyjątkiem są młode, u których zaobserwowano liczne jasne wzory na grzbiecie. Wzory u tulkunów mogą mieć barwy niebieskie, fioletowe lub turkusowe, a ich kształt przypomina wzory światła na morskim dnie.
Tulkun ma jedynie dwie pary płetw. Główna, większa, znajduje się mniej więcej w 2/3 długości ciała i umożliwia zmianę położenia ciała, głównie przechylanie na boki, podczas pływania. Mniejsza wyrasta spod oczu i pełni funkcję pomocniczą podczas wykonywania podwodnych manewrów.
Porównanie tulkuna; od góry: samiec, samica i młode
Gatunek ten charakteryzuje kostny grzebień wieńczący przód głowy, który ma wyróżniającą się czerwonawą barwę. U samców jest znacznie większy niż u samic i ma kształt trapezowy zamiast trójkątnego, z kolei u młodych tulkunów jest niemal niewidoczny i rośnie z wiekiem. Grzebień ten pełni kilka różnych funkcji. Poza identyfikacją stanowi naturalną ochronę i, w razie konieczności, broń, jest używany do konkurowania samców o terytorium oraz o samice, a ponadto stanowi odbiornik sygnałów echolokacyjnych, co umożliwia porozumiewanie się oraz utrzymywanie orientacji dzięki emisji i odbiorowi ultradźwięków.
Podobnie jak u innych pandorańskich zwierząt, tulkun posiada dwie pary oczu, główną oraz pomocniczą. Kolor i wzór tęczówek jest cechą indywidualną, podobnie jak u ludzi, co jest wykorzystywane do identyfikacji osobników m.in. przez naukowców. Szczęki tulkuna są trzyczęściowe, połączone błoną, i są w stanie rozewrzeć się bardzo szeroko, umożliwiając pochłanianie całych ławic ryb. W dolnych szczękach znajdują się organy wypełnione olejem i generujące sygnały echolokacyjne. Wyrastające zza głowy, lecz nietypowo na spodzie ciała czułki służą nie tylko zawiązywaniu tsaheylu, lecz także stanowią sensory wyczuwające subtelne zmiany temperatury wody oraz prądy morskie. Czułki samic służą dodatkowo do karmienia swoich młodych.
Wypustka neuronowa znajdująca się w gardle
Nietypowo jak na pandorańskie stworzenie, tulkun posiada dodatkową, trzecią wypustkę nerwową, schowaną głęboko w paszczy. Zamykana w spiczastym kokonie, przypomina roślinę. Jest zwinięta w rulon, która w razie potrzeby rozwija się niczym podłużny liść, emitując własne żółte światło. Kuru to jest wykorzystywane do karmienia oraz utrzymania więzi neuronalej z młodym, które chowa się w paszczy matki (lub ojca) przed potencjalnym atakiem drapieżnika.
Tulkun jest stałocieplny i oddycha powietrzem atmosferycznym. Jego otwory oddechowe znajdują się na grzbiecie, jak u ziemskich pływających ssaków. Czasem, biorąc oddech, tulkun wyrzuca w powietrze strumień wody, podobnie jak ziemskie płetwale błękitne.
Przysadki mózgowe tulkunów wypełnione są żółtą substancją zwaną amritą, odpowiedzialna za ich wysoką inteligencję.
Ciała tulkunów zbratanych z plemieniem Metkayina pokryte są tatuażami, które stanowią wyróżnik samych członków klanu. Tatuaże są malowane właśnie przez nich i reprezentują historie rodzinne oraz ważne wydarzenia.
Siedlisko[]
Tulkuny zamieszkują przede wszystkim otwarte oceany i morza, m.in. Wschodnie Morze. Zwierzęta związane duchowo z Na'vi po powrocie z corocznej migracji goszczą w bezpośrednim sąsiedztwie ich wiosek; te związane z klanem Metkayina wpływają do płytkiej laguny przylegającej do wioski Awa'atlu, otoczonej atolami.
Odżywianie[]
Gatunek ten żywi się tysiącami maleńkich, krewetkopodobnych organizmów oraz niewielkimi rybami, poruszającymi się w ławicach.
Tryb życia i zachowanie[]
Tulkuny rozmnażają się średnio raz na 2-3 lata. Okres ciąży u samic trwa ok. 18 miesięcy i jednorazowo na świat przychodzi tylko jedno młode. Małe tulkuny trzymają się blisko matek przez pierwszych kilka lat swojego życia, które stanowią ważny czas w rozwoju społecznym. Mają większy stosunek tłuszczu w ciele względem osobników dorosłych. W pierwszych latach życia są szczególnie podatne na ataki drapieżników, dlatego w sytuacji zagrożenia chowają się w paszczy rodzica. Młode zyskują większą samodzielność po kilku latach, choć pełną dorosłość osiągają dopiero po ok. 10 latach.
Młode tulkunów są bardzo żywiołowe i uwielbiają zabawę, a zwinnością i szybkością już w wieku kilku miesięcy dorównują dorosłym osobnikom.
Dużą część każdego roku tulkuny spędzają na migracji, której cel jest jednak nieznany. Powracając z niej, konkretnego dnia każdego roku, setki tulkunów i ich młodych gromadzą się w pobliżu wioski Metkayina, w Zatoce Praojców. W miejscu tym wszystkie młode tulkuny urodzone w przeciągu minionego roku zostają zaprowadzone pod Drzewo Dusz, by po raz pierwszy połączyć się z Eywą. W ceremonii tej, zwanej Komunią Młodych Tulkunów, uczestniczą zbratani z tulkunami członkowie klanu Metkayina, którzy także przyprowadzają swoje nowo narodzone dzieci, aby połączyć je z globalną siecią. Rytuał ten jest święty dla obu gatunków i jest ważną częścią ich wspólnej kultury.
Kultura[]
Dorosły tulkun pokryty tatuażami, obok młode
Tulkuny cechują się wysoką inteligencją, dorównującą Na'vi (a według biologa morskiego Iana Garvina przewyższającą ludzką), aczkolwiek na swój własny, unikalny sposób, podobnie jak ziemskie wieloryby[1]. Są też silnie czujące oraz czułe i wyróżniają się niespotykaną w królestwie zwierząt moralnością. Mają własną kulturę, która obejmuje m.in. muzykę czy rytuały dojrzałości. Poszczególne osobniki mają własne imiona oraz spamiętują historie rodzinne. Według Garvina, opanowali nauki takie jak matematyka, filozofia czy sztuka.
W dalekiej przeszłości, za czasów Pierwszych Pieśni, były agresywne, brutalne, mściwe i silnie terytorialne. Często wzajemnie się zabijały, lecz w pewnym momencie stwierdziły, że taka postawa prowadzi do dalszej eskalacji agresji, i z biegiem czasu ukształtowały się w nich silny pacyfizm oraz poczucie moralności, które zakazało im zabijać inne żywe stworzenia. Od tej pory każdy tulkun, który dopuści się takiego czynu, bez względu na okoliczności staje się wyrzutkiem własnego gatunku. Filozofia ta znana jest jako prawo tulkunów.
Znaczenie w kulturze Na'vi[]
.png){kind=link}
Tulkuny są bardzo blisko związane z klanem Metkayina, który postrzega je niemal jako rodzeństwo[2]. Każdy członek tego plemienia ma swojego duchowego brata lub siostrę wśród tulkunów, a w ramach rytuału dojrzałości musi przejść z nim/nią serię prób[3]. Bratanie się z tulkunem prawdopodobnie ma miejsce bezpośrednio po narodzinach.
Więź łącząca oba gatunki jest celebrowana w pieśniach, muzyce, tańcu i sztuce. Wizerunek tulkuna stanowi totem klanu Metkayina, który to motyw cenią ponad wszystko inne. Nawet, jeśli inne dzieła sztuki czy budowle mogą zostać zniszczone przez naturę, dzieła sztuki celebrujące tulkuny są szczególnie chronione.
Gdy stado tulkunów powraca na płytkie rafy sąsiadujące z domostwem Metkayina, wszyscy biorą udział w ceremonii powrotu, podczas której młode zostają oficjalnie uznane za dorosłe, a członkowie klanu malują im tradycyjne tatuaże.
Tulkuny potrafią komunikować się z Na'vi poprzez gwizdy, piski i szeroką gamę innych odgłosów. Metkayina z kolei porozumiewają się z nimi językiem migowym.
Znaczenie dla ludzi[]
W przysadce mózgowej tulkunów odkryto substancję zwaną amritą, która hamuje proces starzenia u ludzi. Potencjalni nabywcy byli gotowi zapłacić za nią tak dużą cenę, że Amrita okazała się cenniejsza (w przeliczeniu na jednostkę masy) od unobtanium, które w głównej mierze finansowało działalność ZPZ na Pandorze do 2154 roku. Powołano więc specjalny poddział ZPZ zwany Cetacean Operations, którego zadaniem jest polowanie na tulkuny i pozyskiwanie Amrity. Zbazowany w Bridgehead, poluje w obrębie wschodniego morza i dysponuje potężną flotą morską składającą się ze Smoka Morskiego, Matadorów, Pikadorów, łodzi podwodnych Mako i kombinezonów Krab, które współpracują, aby upolować tulkuna. Flocie zapewniono nawet osłonę militarną w postaci m.in. Os Morskich, choć tulkuny nigdy nie walczą ani nie mszczą się na łowcach, jedynie uciekają.
Polowanie na tulkuny[]
Proces rozpoczyna się od zlokalizowania z pokładu Osy Morskiej, najszybszej z zespołu i dysponującej największym zasięgiem, stada tulkunów lub pojedynczego osobnika, przy czym na cel najczęściej bierze się samice mające pod opieką młode, jako że są one najwolniejsze. Pionowzlot strzela w stronę ofiary pikacz, który wbija się w ciało ofiary i pomaga naprowadzić na nią resztę floty. Zdesantowane ze Smoka Morskiego łodzie Mako strzelają w stronę ofiary torpedy harpunowe, które po sięgnięciu celu napełniają się powietrzem i siłą wyporu spowalniają tulkuna i wyprowadzają go na powierzchnię. Pikadory zrównują się z ofiarą i uruchamiają działka dźwiękowe, których zadaniem jest zakłócenie echolokacji zwierzęcia, a tym samym wywołanie u niego bólu i nieprzyjemnych odczuć, które dodatkowo je spowalniają i nakierowują na miejsce ostatecznego polowania. Z Matadora wystrzela się pocisk harpunowy, który przebija się przez gruby pancerz zwierzęcia i wbija najczęściej w jego pierś, po czym detonuje ładunek wybuchowy, który rozrywa ciało zwierzęcia od środka i po pewnym czasie prowadzi do zgonu. Kraby wchodzą na truchło tulkuna i przymocowują je do systemu lin, którymi zostaje ono wciągnięte na pokład Smoka. Szczęki są szeroko rozwierane i w głąb gardła zwierzęcia wsuwana jest platforma, której operator wwierca się w spód czaszki, a następnie wydobywa Amritę. Po całym procesie truchło zostaje wyrzucone z powrotem do oceanu.
Niepisany kodeks zawodowy łowców tulkunów zakazuje im polować na zwierzęta zbratane z ludem Na'vi, aby nie sprowokować ich zemsty w postaci zbrojnego ataku.
Znane osobniki[]
Pojawienie się[]
- The Ultimate Avatar Sticker Book
- Avatar: The Way of Water: The Visual Dictionary
- The Art of Avatar: The Way of Water
Avatar: Istota wody[]
Z tulkunem zaprzyjaźnia się jeden z synów Jake'a Sully'ego i Neytiri, Lo'ak. Payakan uratował Lo'aka przed pożarciem przez akulę, z kolei Lo'ak pomógł Payakanowi, uwalniając go z harpuna wbitego w jego płetwę. Od rówieśników z klanu Metkayina Lo'ak dowiedział się, że Payakan dopuścił się zabójstwa, w związku z czym został wygnany ze swojego stada. Niedługo później do wioski Awa'atlu z migracji powróciły tulkuny zbratane z członkami plemienia.
Jednocześnie na pobliskich oceanach Mick Scoresby i Ian Garvin, zmuszeni do współpracy przez Milesa Quaritcha, zademonstrowali mu proces polowania na tulkuny celem pozyskania z ich mózgów Amrity. Zaznaczyli, że nie polują na tulkuny zbratane z plemieniem Metkayina, nie chcąc ich rozzłościć i sprowokować zbrojnej odpowiedzi. Quaritch stwierdził, że właśnie do tego chce doprowadzić, i zmusił załogę do obrania celu na jednego z takich tulkunów. Ich ofiarą padła Ro'a, samica zbratana z Ronal. Odkrywszy jej zwłoki Tsahìk wpadła w rozpacz, a cały klan postanowił wyruszyć na bitwę przeciwko łowcom. Niedługo później Payakan został trafiony pikaczem, który naprowadził Smoka Morskiego w pobliże Awa'atlu. W ostatecznym starciu Metkayina przeciwko łowcom Payakan pomógł Na'vi, atakując i w dużym stopniu niszcząc statek.
Przypisy[]
Ciekawostki[]
- Mniejsza przednia para płetw tulkuna została porównana do statecznika poziomego w samolocie typu kaczka.
- Chociaż w filmie powiedziano, że młode tulkunów pływają dużo wolniej od dorosłych, przez co łatwiej jest polować na ich matki, książka Avatar: The Way of Water: The Visual Dictionary twierdzi, że młode dorównują dorosłym prędkością.